การค้นพบโบราณวัตถุครั้งแรกที่พงตึก

เมื่อวันที่ 15 กรกฎาคม 2470 ขณะที่ชาวนาคนหนึ่งกำลังไถนาอยู่ ได้พบหลุมเล็ก ๆ มีพระพุทธรูปโบราณทำด้วยทอง เงิน ทองเหลือง บรรจุอยู่ และยัง
ได้พบโครงกระดูกมนุษย์อีกหนึ่งโครง ซึ่งมีขนาดใหญ่กว่ามนุษย์ธรรมดาเกือบสองเท่า มีหัวกระโหลกว้างเกือบ 1 ฟุต เมื่อประชาชนรู้ข่าว พากันไปขุดค้น เพื่อหวัง
ทรัพย์ในดินเหล่านี้ แล้วทำลายโครงกระดูกนั้นเพื่อแบ่งแจกกันคนละเล็กละน้อย จนกระทั่งข่าวนี้ทราบไปถึงราชบัณฑิตยสภา สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ มีรับสั่งให้เจ้าหน้าที่เดินทางมาสำรวจทันที จากการมาสำรวจครั้งนี้ ได้ข้อมูลใหม่ว่า นั่นไม่ใช่การค้นพบครั้งแรก เพราะการค้นพบครั้งแรกเกิดขึ้น ประมาณ 30 ปี ก่อนหน้านี้แล้วโดยชาวจีนคนหนึ่งขุดพบพระพุทธรูปสัมฤทธิ์สององค์ เมื่อเขากลับประเทศจีนก็ได้นำไปด้วย ทั้งยังได้เล่าว่าพระพุทธรูปนั้นนำโชคลาภ
นำความสุขมาสู่ครอบครัวของเขาด้วย เขาจึงสร้างศาลเจ้าไว้ในบริเวณที่พบพระพุทธรูปนั้น
 

โบราณวัตถุอื่นๆที่ขุดพบที่บ้านพงตึก

1. พระพิมพ์ พระพุทธรูปประทับภายใต้สถูปพุทธคยา  เป็นพระพิมพ์ขุดพบที่ฝั่งแม่น้ำบริเวณพงตึก       เป็นพระพิมพ์ที่อาจนำมาจากอินเดีย หรืออาจ เป็นพระพิมพ์ที่ใช้แม่พิมพ์จากประเทศอินเดียคือพุทธคยา ซึ่งเป็น
วิหารทางพุทธศาสนาที่สำคัญสร้างขึ้นตรงที่พระพุทธเจ้าตรัสรู้ ลักษณะที่ชัดเจนคือ แสดงรูปพระพุทธเจ้า
ประทับอยู่ใตัหอสูงคือวิหารที่พุทธคยา ซึ่งพระพิมพ์แบบนี้ ได้ค้นพบอีกที่ KIYAL ใกล้กับพุทธคยา ที่เมืองหงสาวดี
ประเทศพม่า  และที่ MIRPUR ลุ่มแม่น้ำสินธุ ประเทศอินเดีย

 

 
2. ตะเกียงสัมฤทธิ์แบบกรีก-โรมัน หล่อด้วยสัมฤทธิ์ มีลักษณะเป็นตะเกียงแบบกรีก-โรมัน มีจะงอยสำหรับ
จุดไส้ ช่องกลมด้านบน สำหรับเทน้ำมันใส่ ด้ามถือเป็นรูปใบปาล์มที่อยู่ระหว่างปลาโลมาสองตัว ซึ่งลายใบปาล์ม
และปลาโลมานี้ เป็นลวดลายของเครื่องประดับตกแต่งกรีก-โรมัน โดยปลาโลมาเป็นสัญลักษณ์ของเมืองที่ตั้งอยู่ริม
ทะเล สันนิษฐานถึงการนำวัตถุชิ้นนี้เข้ามาคือ ศาสตราจารย์ยอร์ช เซเดส์ อออ

 

3.เครื่องปูนปั้น พบบริเวณซากอาคารที่บ้านนายมา สันนิษฐานว่าคงเป็นปูนปั้นที่ใช้ประดับอาคารและ
แท่งหินใหญ่ ที่พบก็มีปูนปั้นที่ค่อนข้างหนาปกคลุมอยู่ ช่างได้ปั้นปูนเป็นลวดลายอย่างเต็มฝีมือ เครื่องปูนปั้นที่
พงตึกมีความคล้ายคลึงกับเครื่องปูนปั้นที่นครปฐม ซึ่งเป็นเครื่องปูนปั้นในสมัยคุปตะ หรือสกุลช่างทวารวดี
ราวพุทธศตวรรษที่ 11

 

4. ดอกไม้ทอง พบบนถนนอิฐระหว่างสวนกล้วยและศาลเจ้าอยู่ห่างจากฐานเหลี่ยมจัตุรัสประมาณ
5 เมตร ดอกไม้ทองในลักษณะนี้เคยพบในประเทศญวณ (เวียดนาม)มาก่อน

 

5. หม้อน้ำดินเผา ภาชนะรูปหกเหลี่ยม และพระพุทธรูปประทับนั่งเล็ก ๆ โบราณวัตถุเหล่านี้ขุดพบ
ที่บ้านปลักสะแก ซึ่งอยู่ทางทิศใต้ของบ้านพงตึกแต่ที่นั่นไม่พบร่องรอยของอาคารเลย เว้นแต่แผ่นอิฐรูปสามเหลี่ยม
และตลับทองใบเล็ก ๆ พระพุทธรูปประทับนั่ง  เศษถ้วยชามดินเผาจำนวนมาก พร้อมกับหม้อน้ำใบหนึ่งที่ยังอยู่ใน
สภาพดีและภาชนะรูปหกเหลี่ยมอีกใบหนึ่ง เท่านั้น 

 

6. พระพุทธรูปสัมฤทธิ์ ศิลปะแบบอมราวดี เป็นพระพุทธรูปองค์เล็กที่งดงามมาก ขุดพบในสวนกล้วย
ที่บ้านพงตึก มีลักษณะสำคัญทางสกุลช่างทวารวดี เช่น มีการจัดระเบียบอย่างอ่อนช้อยของจีวร ซึ่งมีริ้วเหมือน
คลื่น มีพระนาสิกแหลม พระพุทธรูปองค์นี้คล้ายกับปติมากรรมแบบกรีกรุ่นหลังมาก กล่าวว่าพระพุทธรูปองค์นี้
หล่อขึ้นในสมัยพุทธศตวรรษที่ 10 - 11 ได้รับอิทธิพลมาจากศิลปะแบบหลังคุปตะ


  

7. พระนารายณ์สี่กรศิลา เป็นรูปพระนารายณ์สี่กรทรงสังข์ จักรธรณีหรือดอกบัว และคทาตาม
แบบอินเดียแต่เดิม ที่พระเกศาทำเป็นรูปดอกบัวแทนที่จะทรงหมวกทรงกระบอกอย่างรูปพระนารายณ์รุ่นเก่า
องค์อื่น ๆ คะเนอายุประมาณพุทธศตวรรษที่ 13 - 14 ขุดพบห่างจากศาลเจ้าไปทางทิศตะวันออกประมาณ
200 เมตร  แต่เดิมรูปนี้สลักให้ดูได้รอบด้าน คงเป็นด้วยเหตุนี้เองที่ทำให้พระหัตถ์ขวาเบื้องล่างที่ทรงธรณี
จึงมีเครื่องค้ำอยู่ เช่นเดียวกับใต้พระหัตถ์ซ้ายเบื้องล่างที่เป็นคทา แต่หักเป็นชิ้น ๆ โดยไม่สามารถซ่อมแซมได้
เพราะศิลาที่ใช้สลักแข็งมาก จึงได้ก่อซีเมนต์เป็นแผ่นหลังติดต่อชิ้นส่วนเหล่านี้ขึ้น นอกจากแผ่นเบื้องหลังแล้ว
ที่รองพระบาทและฐานเบื้องล่างก็หล่อขึ้นมาใหม่

ระฆังหิน มีลักษณะเป็นแผ่นหินปูนขนาดใหญ่แบน ที่มีเจาะรูตรงกลางด้านหนึ่งในตอนแรก
ยังไม่ทราบว่าเป็นแผ่นหินอะไร มักพบว่าอยู่รวมกับโบราณสถาน ซึ่งอยู่ในสมัยเดียวกับพระปฐมเจดีย์องค์เดิม
จนกระทั่งปัจจุบันนี้ได้ทราบว่าเป็น "ระฆังหิน"

แสดงพื้นที่โบราณสถานที่ค้นพบ (ล้อมเป็นรั้วไว้)

บ้านพงตึก